De Nederlandse industrie is innovatief en wereldwijd actief. Toch klinkt er steeds vaker onrust. Niet zonder reden: de stijgende energiekosten en oplopende lonen zetten het concurrentievermogen onder druk. En hoewel de uitgangspositie van veel sectoren nog steeds goed is, ontstaan er barsten in het fundament.
Volgens econoom Stefan Groot is het “nog geen vijf voor twaalf”, maar het momentum kantelt. Nederland presteert qua loonkosten per eenheid product nog altijd sterk in internationaal perspectief. Toch is er een opvallende trend: de loonkosten stijgen sneller dan in andere landen, terwijl de productiviteitsgroei daar niet in meegroeit. En dat baart zorgen.
Energie-intensieve sectoren voelen de druk
Niet elke sector staat even stevig. Waar de machinebouw floreert dankzij hoge toegevoegde waarde en specialisatie, hebben energie-intensieve sectoren zoals chemie, staal en voedingsmiddelen het zwaar. De pijn zit vooral in de energierekening. In Europa liggen de gasprijzen tot wel vier keer hoger dan in de VS, en dat verschil is niet zomaar te compenseren.
Een CBS-rapport uit oktober 2024 toont aan dat de energiekosten voor de industrie met 12% zijn gestegen ten opzichte van 2023. Dat is geen detail, maar een serieuze kostenpost, zeker voor bedrijven die moeten concurreren op een wereldmarkt waar energie goedkoper is.
Energie als blinde vlek in concurrentieanalyses?
Wat opvalt in veel economische analyses, is dat energie niet altijd voldoende wordt meegenomen in de rekensommen. De focus ligt vaak op loonkosten en productiviteit, maar dat geeft een incompleet beeld. Zoals Kees de Schipper (sectormanager bij Rabo Research) treffend opmerkt: “De gestegen energieprijzen zijn op dit moment echt een issue.”
Dit heeft ook een domino-effect. Sectoren die krimpen in economische activiteit, maar wel hoge arbeidskosten houden, zien hun loonkosten per eenheid product kunstmatig stijgen. Daarmee verslechtert hun concurrentiepositie verder, terwijl het probleem diepgaander is: structureel hoge energieprijzen.
Innovatie is nodig, maar geen wondermiddel
Dat er verschillen zijn tussen sectoren, is duidelijk. De machinebouw toont aan dat innovatie en specialisatie lonen. Maar die strategie is niet één-op-één toepasbaar op elke branche. Chemiebedrijven kunnen hun productie niet zomaar elektrificeren of verplaatsen zonder grote investeringen.
Daarbij blijft de productiviteitsgroei in de industrie achter, in 2024 zelfs met 1,2% gedaald, volgens het CPB. Een krappe arbeidsmarkt en vergrijzing maken het moeilijk om op te schalen met menskracht. Dat maakt het extra urgent om te investeren in procesoptimalisatie, technologie en sociale innovatie.
Samen vooruit: investeren of terrein verliezen
De conclusie? De basis staat er nog, maar de rek is eruit. De industrie heeft de veerkracht, maar de omstandigheden vragen om keuzes. Langetermijninvesteringen in innovatie, energiebesparing en productiviteitsverhoging zijn cruciaal. Niet alleen voor bedrijven, maar ook voor beleid.
Werk jij in de industrie en zoek je een volgende stap? De sector verandert snel. Stratt+ helpt je aan werk dat past bij jou én bij de toekomst. Neem contact met ons op en ontdek jouw mogelijkheden.
