Elektriciteit op de werkvloer kan altijd gevaar opleveren, ook als je er niet direct mee in contact komt. Om veilig met elektriciteit te kunnen werken, moeten technische bedrijven en werknemers daarom passende voorzorgsmaatregelen nemen. We bespreken de gevaren van elektriciteit en hoe jij je hier als technisch professional tegen kunt beschermen.
Wat zijn de gevaren van elektriciteit?
Werken met elektrische installaties kent de nodige risico’s. De meeste ongevallen gebeuren doordat technici met gebrekkig materiaal werken. Maar er gebeuren ook veel ongelukken met elektriciteit doordat technici niet de juiste kennis of ervaring in huis hebben.
Een bekend misverstand is dat alleen direct contact met elektriciteit gevaar oplevert. De Arbo benadrukt echter dat het bij hoogspanning (meer dan 1000 volt) al heel gevaarlijk is om dicht bij een geleider te komen.
Maar ook bij veel lagere spanning levert elektriciteit gevaren op voor de gezondheid. Door gewone stroom en statische elektriciteit bestaat bijvoorbeeld het risico op brand en explosies. Dat kan vervolgens weer leiden tot (blijvende) verwondingen of zelfs overlijden. Bij tien tot twintig milliampère kun je al spierverkramping krijgen met als resultaat hartproblemen of in het ergste geval een hartstilstand.
Wat de risico’s precies zijn als je niet veilig met elektriciteit werkt, hangt af van de omstandigheden. Zo spelen je geslacht, lichaamsgewicht en conditie hierin een rol. Daarnaast maakt het uit of het om wissel- of gelijkstroom gaat. Ook zijn de route van de elektriciteit door jouw lichaam, de duur van de schok en de grootte van het aanrakingsoppervlak van invloed. Tot slot kan het klimaat uitmaken, omdat vocht beter geleidt.
NEN-normen voor elektrotechniek
Werken met elektriciteit levert gevaren op en daarom zijn er verschillende normen om dit werk veilig te kunnen doen. Deze worden uitgegeven door het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) en noemen we dan ook NEN-normen.
NEN-normen voor elektrotechniek zijn van toepassing bij het werken aan en het inrichten van elektrische installaties. Het gaat bijvoorbeeld om installatievoorschriften voor zowel laag- als hoogspanningsinstallaties. Ook zijn er normen voor ruimten met ontploffingsgevaar en ruimten met medische doeleinden. En er zijn NEN-normen voor bliksemafleiderinstallaties en het werken bij laagspanning.
Functieverdeling voor het werken met elektrotechnische installaties
NEN 3140 stelt dat alleen de volgende specialisten met elektrotechnische installaties mogen werken: Voldoende Onderrichte Personen (VOP), Vakbekwame Personen (VP), Installatieverantwoordelijken en Werkverantwoordelijken (WV). De werkgever wijst aan welke werknemers hiervoor in aanmerking komen. Uiteraard is deze verdeling afhankelijk van het soort functie dat iemand uitoefent. De volgende verdeling is gebruikelijk:
Voldoende Onderricht Persoon
Wie? Operators en onderhoudsmonteurs die beperkt in aanraking komen met werkzaamheden aan elektrotechnische installaties
Wat mogen zij? Mespatronen trekken, verlengsnoeren maken, armaturen, lampen en zekeringen verwisselen, thermische pakketten resetten, stopcontacten en schakelaars vervangen en motoren af- en aankoppelen
Vakbekwaam Persoon
Wie? Storings- en servicemonteurs die regelmatig aan installaties werken
Wat mogen zij? Werken met schakelkasten (af- en inschakelen, meten en controleren) en onderdelen vervangen of repareren
Installatie- of Werkverantwoordelijke
Wie? Hoofd Technische Dienst (TD), managers en afdelingsleiders, directeur
Wat mogen zij? Verantwoordelijk voor aantoonbaar veilig werken. Daarnaast: elektrische installaties uitbreiden en aanpassen conform geldende normen en voorschriften, installaties beheren als leidinggevende, medewerkers beoordelen en aanstellen
Medewerkers moeten een formele schriftelijke benoeming hebben. Hierin staan hun rol en waar zij voor verantwoordelijk zijn beschreven. Zonder deze benoeming word je beschouwd als Leek en mag je volgens NEN 3140 niet aan een elektrotechnische installatie werken.
Technisch leidinggevenden moeten veiligheid bewaken
Ben jij een technisch leidinggevende? Dan is het volgens NEN 3140 dus gebruikelijk dat je optreedt als Installatie- of Werkverantwoordelijke. Naast dat je een elektrische installatie mag uitbreiden of aanpassen zie je er dan op toe dat jouw uitvoerende collega’s veilig met elektrische installaties werken. Hiervoor stel je, eventueel in overleg, benodigde procedures en instructies op.
Het is als technisch leidinggevende dan ook noodzakelijk dat je op de hoogte bent van relevante normen en wetgeving en weet hoe een installatie is opgebouwd en werkt. En uiteraard moet je weten hoe jij en je collega’s veilig met de elektrotechnische installatie kunnen werken. En ten slotte is het natuurlijk essentieel dat jij de veiligheid actief bewaakt.
Algemene regels voor het veilig werken met elektriciteit
De basis van het arbobeleid van elk bedrijf is een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). hierin moet een werkgever de risico’s binnen zijn bedrijf vastleggen. Vervolgens stelt hij een plan van aanpak op om deze risico’s te beheersen. In het RI&E staan dus de maatregelen die een bedrijf neemt zodat zijn werknemers veilig met elektriciteit kunnen werken.
Er zijn een aantal algemene regels voor het veilig werken met elektriciteit. Ten eerste is het belangrijk dat alleen goed opgeleide specialisten met elektriciteit werken. Zij mogen nooit met installaties werken die onder spanning staan en mogen alleen dubbel geïsoleerd gereedschap gebruiken. Verder moet er altijd sprake zijn van goede isolatie. Is de isolatie defect? Vervang deze dan meteen.
Daarnaast is het belangrijk om schakel- en stoppenkasten goed af te schermen en zoveel mogelijk lage spanning toe te passen. Afschermdeksels moeten altijd direct worden teruggeplaatst. Ook is het noodzakelijk om voor goede veiligheidsaarding te zorgen en om te onthouden dat het smeltpatroon de zwakste schakel is in de stroomketen.
Een laatste maatregel voor het veilig werken met elektriciteit is om zoveel mogelijk afstand te bewaren tot de spanningsgeleider. Hoe hoger de spanning, des te meer afstand er namelijk moet zijn tussen lichaam en geleider.
Met behulp van deze regels, een duidelijk RI&E inclusief functioneel plan van aanpak dat goed aansluit op het bedrijf én een functieverdeling volgens NEN 3140 kunnen technici veilig met elektriciteit werken en gevaarlijke situaties voorkomen.
Klaar voor een veilige uitdaging?
Ga dan aan de slag via Stratt+! De veiligheid van onze werknemers is onze hoogste prioriteit. Niet voor niets zijn wij VCU-gecertificeerd. Kom in contact en ontdek wat we voor jou als technicus kunnen betekenen.
Bronnen: Arboportaal, NEN, ROVC
